Ο πλανήτης έχει μπει σε μια πορεία μετάβασης, από τις συμβατικές πηγές ενέργειας βασισμένες στον άνθρακα, σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Η ΕΕ έχει υιοθετήσει φιλόδοξους σχεδιασμούς για ολοκλήρωση αυτής της πορείας, οι οποίοι ενισχύονται και από την ενεργειακή κρίση που προκάλεσε η παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η κρίση έχει επιταχύνει την ανάγκη για τις χώρες της Ένωσης να επανεξετάσουν την στρατηγική τους για ενεργειακή ασφάλεια, μέσα από εναλλακτικές αξιόπιστες επιλογές.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ έχει ανακοινώσει ήδη την νέα αναπτυξιακή της πολιτική με στόχο την κλιματική ουδετερότητα, την Πράσινη Συμφωνία, καθώς και το πρόγραμμα REPowerEU, με τελικό στόχο την ενεργειακή απεξάρτηση από τις υφιστάμενες πηγές. Ένα πλαίσιο, το οποίο παρόλες τις μεσοπρόθεσμες αναταράξεις που προκαλεί στην αγορά ενέργειας, προσφέρει και την ευκαιρία στην Κύπρο, μέσω των ενεργειακών της πόρων, να διαδραματίσει ρόλο στην ενεργειακή αυτονομία της ΕΕ, γεγονός που, ανάμεσα σε άλλα, δύναται να ενισχύσει γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά το ρόλο της χώρας μας.
Η Ενεργειακή Στρατηγική που προτείνουμε έχει στο επίκεντρο της τον άνθρωπο και τις επιχειρήσεις, αφού η κρίση που μαστίζει την Ευρώπη επηρεάζει πρωτίστως τα νοικοκυριά και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό η Στρατηγική μας αποτελείται από 3 πολιτικές με συγκεκριμένες αλλά και αλληλένδετες προτάσεις. Πιο συγκεκριμένα, προτείνονται μέτρα για οικονομικά προσιτή ενέργεια στον καταναλωτή, μέτρα για την περαιτέρω προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και της διείσδυσης ΑΠΕ στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης και μέτρα για την βέλτιστη αξιοποίησης των υδρογοναθρακικών πόρων της Κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ως μεταβατική δράση προς επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας.
Η πράσινη μετάβαση αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την Κυπριακή Δημοκρατία και η επιτάχυνση αυτής της πορείας είναι απαραίτητη για την οικονομία και για την κοινωνία γενικότερα.
Πολιτική 1- Οικονομικά Προσιτή Ενέργεια
Αδιαμφισβήτητα, η ραγδαία εξέλιξη των τεχνολογιών ΑΠΕ έχει «δημοκρατικοποιήσει» την ενέργεια, επιτρέποντας στον καθένα να μπορεί να είναι ταυτόχρονά καταναλωτής και παραγωγός. Η αυτοπαραγωγή ηλεκτρισμού από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, σε συνδυασμό με συγκεκριμένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, είναι η βέλτιστη βραχυπρόθεσμη επιλογή για αντιμετώπιση της ακρίβειας στην τιμή του ρεύματος. Βασική φιλοσοφία της στρατηγικής μας, είναι η εν λόγω επιλογή να είναι διαθέσιμη σε όλους, μειώνοντας τα οικονομικά, χωροταξικά και γραφειοκρατικά εμπόδια που δεν επιτρέπουν σε πολλούς από τους συμπολίτες μας να απολαύσουν φτηνή, αυτοπαραγώμενη ενέργεια.
Ταυτόχρονα, ως μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα, εξετάζουμε λύσεις αξιοποίησης του φυσικού αερίου στην ΑΟΖ της Κύπρου και στη γύρω περιοχή, βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου της αγοράς, καθώς και άρσης της ενεργειακής απομόνωσης της χώρας μας.
Α. Βραχυπρόθεσμα μέτρα
1.1.1 Περαιτέρω στήριξη για επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, με την ενίσχυση των χορηγιών και απλοποίηση διαδικασιών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος, για αντικατάσταση ενεργοβόρων συσκευών, για θερμομόνωση υποστατικών και για αντικατάσταση συμβατικών οχημάτων με υβριδικά και ηλεκτροκίνητα οχήματα. Πρόθεση μας είναι η Κύπρος, στα πρότυπα του δικού μας πετυχημένου μοντέλου όπου κάθε οικία έχει τον ηλιακό θερμοσίφωνα της, να πετύχουμε το στόχο «κάθε οικία και φωτοβολταϊκό».
1.1.2 Επιχορηγούμε πλήρως (100%) τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων και κατά το ήμισυ (50%) τα υπόλοιπα νοικοκυριά, με ισχύ μέχρι το τέλος του 2023, αξιοποιώντας τα αυξημένα έσοδα του Ταμείου «Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εξοικονόμησης Ενέργειας».
1.1.3 Βελτιώνουμε τις διαδικασίες του προγράμματος Virtual Net Metering (VNM), προκειμένου οικίες που δεν έχουν χώρο στη στέγη τους (π.χ. διαμερίσματα), να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων.
1.1.4 Αντιμετωπίζουμε άμεσα και στοχευμένα τα κοινωνικά προβλήματα που αφορούν νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα μέσω επιδότησης του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας τους.
1.1.5 Προωθούμε την αποτελεσματική εφαρμογή του προγράμματος Virtual Net Billing (VNΒ) για να επιτρέπετε σε εμπορικές και γεωργικές επιχειρήσεις να παράγουν τη δική τους ηλιακή ενέργεια έως ότου υποχωρήσει η ενεργειακή κρίση.
1.1.6 Αξιοποιούμε πλήρως τις δυνατότητες που παρέχει η ΕΕ για συγκεκριμένες φορολογικές ελαφρύνσεις και συνοπτικές διοικητικές διαδικασίες, για επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης.
Β. Μεσοπρόθεσμα μέτρα
1.2.1 Προωθούμε την ολοκλήρωση του ανοίγματος της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού και την ενεργή συμμετοχή στις διαβουλεύσεις της ΕΕ για ενδεχόμενη βελτίωση του υφιστάμενου μοντέλου αγοράς ηλεκτρισμού.
1.2.2 Ενισχύουμε την ανταγωνιστικότητα της ΑΗΚ, η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και θα πρέπει να παραμείνει σε κρατικά χέρια, για να μπορεί να λειτουργεί πιο πελατοκεντρικά και πιο ορθολογικά, και να ανταπεξέλθει με επιτυχία στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον που δημιουργείται.
1.2.3 Ολοκληρώνουμε το κανονιστικό πλαίσιο για τις «Ενεργειακές Κοινότητες», οι οποίες θα διασφαλίζουν τα ενεργειακά συμφέροντα των μελών τους (π.χ. ένα χωριό, μια βιομηχανική περιοχή ή μια πολυκατοικία).
1.2.4 Εξετάζουμε τη στήριξη σε Πάροχους Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΠΕΥ), με στόχο την επιτάχυνσή στις επενδύσεις για εξοικονόμηση ενέργειας και εγκατάσταση φ/β συστημάτων.
Γ. Μακροπρόθεσμα μέτρα
1.3.1 Επιταχύνουμε τις σχετικές διεργασίες για έλευση φυσικού αερίου στην Κύπρο για ηλεκτροπαραγωγή, με στόχο την μείωση του κόστους καυσίμου. Πιο συγκεκριμένα:
- Επιταχύνουμε και ολοκληρώνουμε τις υποδομές για εισαγωγή υγροποιημένου φ/α.
- Εξετάζουμε άμεσα τη δυνατότητα έλευσης υγροποιημένου φ/α από την Αίγυπτο, μέσω εκμετάλλευσης ιδίων κοιτασμάτων και εμπορικών συμφωνιών που θα επιτρέπουν ανταλλαγή (gas swap).
- Η άμεση διερεύνηση, σε συνεργασία με τις αδειούχες εταιρείες, της δυνατότητας fast-track έλευσης φ/α από την ανακάλυψη «Κρόνος», αφού το μέγεθος και η γεωγραφική της θέση, ενδεχομένως να την κάνουν ιδανική για τις εγχώριες ανάγκες. Σε αυτή τη περίπτωση, η Κύπρος θα διασφαλίσει την ενεργειακή επάρκεια της για τις επόμενες δεκαετίες και θα έχει έσοδα από την πώληση του φ/α.
1.3.2 Ολοκληρώνουμε την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Ελλάδα και το Ισραήλ, με ταυτόχρονη προώθηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Αίγυπτο. Αυτό θα άρει την ενεργειακή απομόνωση της χώρας μας, θα βελτιώσει την ευστάθεια του εσωτερικού δικτυού ηλεκτρισμού, θα επιτρέψει τη μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ και θα επιφέρει περαιτέρω ανταγωνισμό στον τομέα.
Πολιτική 2- Πράσινη Μετάβαση
Α. Στο τομέα του ηλεκτρισμού:
2.1.1 Ολοκληρώνουμε και υιοθετούμε χερσαία και θαλάσσια χωροταξική πολιτική για την περεταίρω αδειοδότηση και λειτουργία έργων ΑΠΕ, η οποία να είναι συμβατή με το περιβάλλον και να σέβεται την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
2.1.2 Επανασχεδιάζουμε, βελτιστοποιούμε και ψηφιοποιούμε τις διαδικασίες αδειοδότησης έργων ΑΠΕ με στόχο την επίσπευση ολοκλήρωσης των έργων.
2.1.3 Προωθούμε την επέκταση του ηλεκτρικού δικτύου της ΑΗΚ και μετατροπής του σε έξυπνο δίκτυο, για να μπορέσει να ενσωματώσει περισσότερες ΑΠΕ και να επιτρέψει την καλύτερη διαχείριση των ενεργειακών πόρων.
2.1.4 Προωθούμε επιχορηγήσεις για εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας τα οποία θα βελτιώσουν την ευστάθεια του δικτύου ηλεκτρισμού.
2.1.5 Μελετούμε και εφαρμόζουμε μέτρα και τεχνολογίες αποθήκευσης υδρογόνου, όπου θα μπορεί να υποβοηθηθεί μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ ή/και καλύτερη εκμετάλλευση του υφιστάμενου εγκατεστημένου δυναμικού.
2.1.6 Παρέχουμε κίνητρα και καθοδηγούμε τους νέους μας και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα για να έχουμε περισσότερο εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. ηλεκτρολόγους / ηλεκτρολόγους μηχανικούς) και να επιταχύνουμε τη πράσινη μετάβαση.
2.1.7 Εξετάζουμε τη Δημιουργία μονάδας καύσης οικιακών στέρεων αποβλήτων (Waste toEnergy), με προοπτική παραγωγής ηλεκτρισμού από τα απόβλητα.
Β. Στο τομέα των μεταφορών:
2.2.1 Επιταχύνουμε τη διείσδυση ηλεκτρικών αυτοκινήτων με επιχορηγήσεις ή/και φοροαπαλλαγές για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
2.2.2 Επιχορηγούμε την εγκατάσταση υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ιδιαίτερα με τη χρήση ΑΠΕ, με στόχο να υπάρχουν διαθέσιμα σημεία φόρτισης παντού.
2.2.3 Υιοθετούμε θεσμικό πλαίσιο που να επιτρέπει στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα να δρουν ως μπαταρία παροχής ηλεκτρικής ενέργειας για οικίες. Έτσι επιτυγχάνετε η διάσπαρτη παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας.
2.2.4 Βελτιώνουμε τις δημόσιες συγκοινωνίες με τελικό στόχο να συνδυάζει 100% ηλεκτροκίνηση.
2.2.5 Παρέχουμε κίνητρα για τη μετεκπαίδευση μηχανικών αυτοκινήτων σε ηλεκτρολόγους, για να μην χαθούν θέσεις εργασίας την επόμενη δεκαετία και να εξυπηρετήσουμε καλύτερα τη μετάβαση σε ηλεκτροκίνηση.
2.2.6 Προετοιμάζουμε και μελετούμε την εισαγωγή της χρήσης τεχνολογιών υδρογόνου στις μεταφορές και της ανάπτυξης των απαραίτητων υποδομών.
2.2.7 Εξετάζουμε το ρόλο της Κύπρου ως σταυροδρόμι στις αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές και την ανάπτυξη υποδομών σε αεροδρόμια, λιμάνια και θαλάσσιο χώρο της Δημοκρατίας με βιοκαύσιμα ή/και εναλλακτικά καύσιμα (LNG, υδρογόνο, αμμωνία) για τις αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές.
Γ. Για την εξοικονόμηση ενέργειας:
2.3.1 Μελετούμε και εντοπίζουμε ανάγκες για μείωση της πρωτογενούς ζήτησης ενέργειας για τους εμπορικούς και οικιακούς τομείς καθώς και τον τομέα των μεταφορών, στις ενεργοβόρες ηλεκτρικές συσκευές και μηχανήματα, στη θέρμανση και ψύξη.
2.3.2 Διερευνούμε το πεδίο εφαρμογής του σχεδίου χορηγιών «Εξοικονομώ και Αναβαθμίζω» ώστε να καλύπτει μεγαλύτερο φάσμα επιλέξιμων δαπανών και δικαιούχων, με κλιμακωτά μεγαλύτερη ενίσχυση. Το εν λόγω Σχέδιο θα πρέπει να παραμένει συνεχώς διαθέσιμο προς αξιοποίηση από τους δικαιούχους.
2.3.3 Συστήνουμε Μονάδα Υποστήριξης η οποία θα παρέχει κατάλληλη καθοδήγηση σε κάθε ενδιαφερόμενο ώστε να αξιοποιηθούν τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ και ιδιαίτερα τα ανταγωνιστικά προγράμματα.
Πολιτική 3- Αξιοποίηση Υδρογονανθράκων
Το μεγαλύτερο τροχοπέδη στην ανάπτυξη των κοιτασμάτων μας («Αφροδίτη», «Γλαύκος» και «Κρόνος»), ήταν και παραμένει το γεγονός ότι η αγορά της Κύπρου είναι πολύ μικρή για να διαδραματίσει τον βασικό αγοραστή (anchor buyer) του φ/α, ούτως ώστε να χρηματοδοτηθεί η ανάπτυξη τους.
Η ενεργειακή κρίση που έχει ξεσπάσει και η προσπάθεια της ΕΕ να απεξαρτηθεί από το Ρωσικό φ/α το συντομότερο δυνατό, σε συνδυασμό με την δυνατότητα του φυσικού αεριού ως καύσιμο «γέφυρα» στην πορεία προς την πράσινη μετάβαση, προσφέρει στην Κύπρο μια μοναδική ευκαιρία. Με τους αναγκαίους χειρισμούς, η χώρα μας θα μπορούσε να διασφαλίσει την ΕΕ ως το βασικό αγοραστή φ/α, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου της ενεργειακής απεξάρτησης της Ένωσης και να καρπωθεί τα συνεπακόλουθα οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη.
Είναι ενδεικτικό, ότι οι μέχρι σήμερα ανακαλύψεις φ/α στην Κύπρο, θα μπορούσαν να καλύψουν ένα σεβαστό ποσοστό των ετήσιων ποσοτήτων φ/α που εισήγαγε η ΕΕ από τη Ρωσία το 2021. Εάν συμπεριλάβουμε δε τις αδιάθετες ποσότητες και του Ισραήλ, το ποσοστό αυτό ανεβαίνει ακόμη περισσότερο.
Στο πλαίσιο των πιο πάνω επιδιώκουμε τη δημιουργία Διαδρόμου φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω των πιο κάτω ενεργειών:
3.1.1 Συνεχίζουμε το ερευνητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας με στόχο να προστεθούν νέες ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ μας.
3.1.2 Ενισχύουμε την ενεργό συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στο διεθνή οργανισμό East Mediterranean Gas Forum (EMGF), με στόχο τη διεύρυνση του, την περαιτέρω συνεργασία μεταξύ των μελών του και την προώθηση των συμφερόντων της ευρύτερης περιοχής συμπεριλαμβανομένου και της Κύπρου, στο σημερινό διεθνές ενεργειακό περιβάλλον.
3.1.3 Ενισχύουμε και εμβαθύνουμε περεταίρω τις σχέσεις μας με τις γειτονικές χώρες, ούτως ώστε να δημιουργηθούν συνέργειες και να βρούμε κοινές λύσεις για την προώθηση του Διαδρόμου φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.
3.1.4 Προωθούμε την Κύπρο και τους φυσικούς της πόρους ως εναλλακτική πηγή εφοδιασμού της ΕΕ.
3.1.5 Επιδιώκουμε την πολιτική στήριξη, εξασφαλίσεις στη ζήτηση και οικονομική συνεισφορά της ΕΕ, προκειμένου να επιλεγεί η βέλτιστη διαδρομή που εξυπηρετεί τα συμφέροντα τόσο της Κύπρου όσο και της ΕΕ.
3.1.6 Βεβαιωνόμαστε ότι οι υποδομές που θα δημιουργηθούν είναι συμβατές με τη μελλοντική χρήση υδρογόνου, μέσα στο πλαίσιο της στρατηγικής της Ευρώπης.