Το Κυπριακό είναι πάνω από όλα πρόβλημα εισβολής και κατοχής. Η σημερινή κατάσταση πραγμάτων είναι αδιανόητο να αποτελεί λύση του προβλήματος. Ο ανεξάρτητος υποψήφιος για την προεδρία της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, πιστεύει ακράδαντα ότι η συνέχιση του απαράδεκτου στάτους κβο, λόγω της τουρκικής εισβολής, της συνεχιζόμενης κατοχής και της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των Κυπρίων, επιδεινώνει τα τετελεσμένα και δημιουργεί νέα, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη την επίλυση του Κυπριακού. Παρά την τουρκική αδιαλλαξία, ο Νίκος Χριστοδουλίδης παραμένει σταθερά προσηλωμένος και αποφασισμένος για την επίτευξη λύσης, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, το Κοινοτικό Κεκτημένο, το Διεθνές Δίκαιο και τις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου του 1977 και του 1979. Παράλληλα, πιστεύει ακράδαντα ότι η κυριαρχική ισότητα δύο οντοτήτων, η λύση των δύο κρατών, η συνομοσπονδία, ή οποιαδήποτε άλλη διχοτομική επινόηση, απορρίπτονται εκ προοιμίου και δεν αποτελούν επιλογές, ούτε ως λύση του Κυπριακού, ούτε καν προς διαπραγμάτευση.
Δυστυχώς, ο τουρκικός μαξιμαλισμός και αδιαλλαξία είναι αυτά που εμποδίζουν τη λύση του Κυπριακού όλα αυτά τα χρόνια. Το αποκορύφωμα των αποτυχημένων προσπαθειών έλαβε χώρα κατά την τελευταία φάση των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά, λόγω της τουρκικής στάσης και αδιαλλαξίας. Οι συνομιλίες οδηγήθηκαν σε αποτυχία ακριβώς λόγω της τουρκικής στάσης έναντι του Πλαισίου Γκουτέρες. Μεταξύ άλλων, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Τσαβούσογλου, επέμενε στη διατήρηση του αναχρονιστικού συστήματος των εγγυήσεων και στην παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, καθιστώντας αδύνατη τη θετική έκβαση.
Παρά την αρνητική εμπειρία του παρελθόντος, πρωταρχικός στόχος και ύψιστη προτεραιότητα του Νίκου Χριστοδουλίδη είναι η επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων με στόχο την επίλυση του Κυπριακού. Τα σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, οι Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου και το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, αποτελούν το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων όταν επαναρχίσουν οι συνομιλίες. Κατανοώντας ότι, ό,τι έχει τεθεί στο τραπέζι από τον ΓΓ του ΟΗΕ παραμένει, το Πλαίσιο Γκουτέρες, με τα θετικά και τα αρνητικά του σημεία, θα αποτελέσει, ως εκ τούτου, μέρος και του διαπραγματευτικού πλαισίου. Στόχος είναι μια λύση χωρίς στρατεύματα κατοχής, ξένες εγγυήσεις και επεμβατικά δικαιώματα. Η λύση πρέπει να αποκαταστήσει την ενότητα της πατρίδας μας, το έδαφος, το λαό και τους θεσμούς της, σε ένα διζωνικό, δικοινοτικό, ομοσπονδιακό κράτος, ένα κανονικό δημοκρατικό κράτος εντός της ΕΕ, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ασφάλεια των πολιτών του, Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων, Μαρωνιτών, Αρμενίων και Λατίνων, θα είναι εγγυημένα και πλήρως σεβαστά.
Ταυτόχρονα, η λύση θα πρέπει να διασφαλίζει τις τέσσερις βασικές ελευθερίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για όλο τον κυπριακό λαό, σε ένα ενωμένο κράτος, λειτουργικό στους θεσμούς του και βιώσιμο πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και δημογραφικά. Η κεντρική κυβέρνηση μιας ενωμένης Κύπρου πρέπει να διασφαλίσει την ισχυρή της παρουσία στην Ευρώπη και στον κόσμο, με μια και μόνη διεθνή προσωπικότητα, μια και μόνη κυριαρχία και μια και μόνη ιθαγένεια, ενώ η κεντρική κυβέρνηση θα είναι υπεύθυνη και θα παρέχει αποτελεσματική ασφάλεια και προστασία των συνόρων του ομοσπονδιακού κράτους.
Τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ και οι αποφάσεις της ΕΕ είναι καθοριστικής σημασίας στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Τα ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ έχουν ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με τις παράνομες τουρκικές ενέργειες στην Αμμόχωστο. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη θα εντείνει τις προσπάθειές της σε διεθνές επίπεδο για αποτροπή των τουρκικών σχεδίων.
Μέσα στο διεθνές πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να λειτουργήσουμε τώρα, το οποίο διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι προσπάθειές μας πρέπει να επικεντρωθούν προς την κατεύθυνση ενός ενισχυμένου και πρωταγωνιστικού ρόλου της ΕΕ, της οποίας η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος μέλος και η οποία θα συνεχίσει να είναι και μετά από μια πιθανή λύση του Κυπριακού. Αναμφίβολα, η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ το 2004, όπως προκύπτει ξεκάθαρα από την τελευταία διαπραγματευτική διαδικασία, επηρεάζει καθοριστικά τόσο το πλαίσιο, όσο και το περιεχόμενο μιας πιθανής λύσης, ενώ, ταυτόχρονα, καθιστά την ΕΕ έναν από τους πρωταγωνιστές της όποιας διαδικασίας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό και ηγετικό ρόλο στην επανεκκίνηση και την ουσιαστική υποστήριξη των διαπραγματεύσεων. Διαθέτει όλα τα εργαλεία που μπορούν να οδηγήσουν σε μια αμοιβαία επωφελή κατάσταση πραγμάτων ως αποτέλεσμα της επίλυσης του Κυπριακού υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και της μετατροπής της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ένα ομοσπονδιακό, λειτουργικό κράτος με ευρωπαϊκή ταυτότητα, χωρίς κατοχικά στρατεύματα και αναχρονιστικά συστήματα εγγυήσεων και παρωχημένες εξωτερικές εξαρτήσεις.
Ο ηγετικός ρόλος της ΕΕ μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων και των τουρκικών αιτημάτων, όπως η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, η φιλελευθεροποίηση των θεωρήσεων εισόδου, η συμφωνία για τις αερομεταφορές και τα κεφάλαια της ενταξιακής της διαδικασίας που έχουν παγώσει. Η σαφής σύνδεση των επιδιώξεων της Άγκυρας με την αποκλιμάκωση της τουρκικής επιθετικής στάσης και την επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού, στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν σε μια αμοιβαία επωφελή κατάσταση πραγμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό και για την πρακτική εφαρμογή της σύνδεσης των ευρωτουρκικών σχέσεων με την τουρκική επιθετικότητα και ειδικότερα με την επίλυση του Κυπριακού, ο Νίκος Χριστοδουλίδης σχεδιάζει να ξεκινήσει αμέσως μια μεγάλη διπλωματική προσπάθεια ώστε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να λάβει πολιτική απόφαση για τον διορισμό μιας ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας με συγκεκριμένους όρους αναφοράς. Αυτοί οι όροι εντολής θα πρέπει να επιδιώκουν την επίτευξη λύσης του Κυπριακού, με βάση τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, καθώς και τις θεμελιώδεις αρχές για τη λύση του Κυπριακού, όπως αυτές καθορίζονται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Κύπρο. Η προσπάθεια αυτή θα στοχεύει επίσης στην ανάδειξη και αποτελεσματική προώθηση μιας αμοιβαία επωφελούς κατάστασης πραγμάτων, η οποία θα είναι επωφελής για την ασφάλεια της Ευρώπης, θα δημιουργεί ορθολογικά κίνητρα για την Τουρκία σε θέματα που έχουν σημασία για την ίδια και μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της επίλυσης του Κυπριακού.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης σχεδιάζει να δημιουργήσει μια Ομάδα εμπειρογνωμόνων για την Κύπρο στην Προεδρία, η οποία θα υποστηρίζει και τον Ελληνοκύπριο διαπραγματευτή. Η Ομάδα θα αποτελείται από έμπειρο προσωπικό στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, τη διπλωματία, το Συνταγματικό και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, με δυνατότητα εξασφάλισης εμπειρογνωμοσύνης και τεχνικής υποστήριξης από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της ΕΕ, ή άλλα κράτη με ομοσπονδιακά συστήματα. Η Ομάδα θα μελετήσει επίσης τα υφιστάμενα συστήματα διακυβέρνησης και τα συντάγματα σε σχέση με προηγούμενα σχέδια λύσεων, με σκοπό τη δημιουργία ιδεών και εναλλακτικών προτάσεων για γεφυρωτικές θέσεις επί των διατάξεων της λύσης που θα πρέπει να συνάδουν με το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, το οποίο θα καλύπτει ουσιαστικά θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης και θα πρέπει να εγγυάται τη λειτουργικότητα του κράτους.
Συμπερασματικά, μπορεί να διατυπωθεί με σαφήνεια ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει την αποφασιστικότητα και τη βούληση να εργαστεί σκληρά για μια βιώσιμη λύση του Κυπριακού.
* Μέλος της ομάδας Τύπου και Επικοινωνίας του ανεξάρτητου υποψηφίου για την Προεδρία της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη.